MORA, 24 AUGUSTUS

Rond half elf stappen we, na ons afscheid van Ilja en Evander, in de auto.

Net over de grens Norge – Sverige komen we door het bergdorpje Sälen waar de jaarlijkse Vasaloppet begint. De finish is 90 kilometer verderop en bijna op de camping waar we nu staan. Wij rijden dus eigenlijk het traject van de wereldberoemde langlauftocht.

Weetje 1: De eerste race was in 1922. Sinds 1948 is de start op de eerste zondag in maart, sinds 1987 is de route ongewijzigd en sinds 1991 is de start om 8.00 uur ’s morgens.

De allereerste keer dat de tocht werd ondernomen, was in 1521. Gustav Ericson ontsnapt in dat jaar aan de Deense koning, vlucht naar Mora en leidt de opstand tegen het bezettende leger. Gustav verenigde uiteindelijk het Zweedse koninkrijk en werd onder de naam Gustav Vasa de eerste koning van het land. De tocht Sälen – Mora is dus niet alleen ’s werelds grootste langlauftocht, maar ook het startpunt van de geschiedenis van het koninkrijk Sverige.

We staan op een enorme stadcamping in Mora. Door storm Hans zijn lang niet alle plekken te gebruiken. Als je hier goed rondkijkt, zie je ook een nieuw soort caravan: een zwemmende, ofwel amfibiecaravan! Heel triest voor de eigenaren. We hopen dat het water niet nog hoger gestaan heeft want het staat nu al tot aan de assen. Is het peil wel hoger geweest, dan kan de inventaris ‘overboord’, en kun je misschien wel de hele caravan als verloren beschouwen.

We zetten de Kip snel op zijn plek en rijden naar Nusnäs, DE plaats voor Dalahäst: het Dalapaard. Het is een ontzettend leuk bezoek. Je kan er zomaar binnenlopen en iedereen in de werkplaats op de vingers kijken. Zó gaaf! 

Weetje 2: In het oude boerenbedrijf en de bosbouw speelt het paard een belangrijke rol. Kinderen speelden ook graag met houten paarden, het hoorde bij hun leven. In 1624 duiken de eerste verhalen op dat er een florerende handel is in houten paarden, meestal een bijproduct van de meubelmakerij. Sommige paarden uit die tijd en de 18e en 19e eeuw zijn bewaard gebleven. Handelsreizigers uit Dalarna verkochten klokken waarin Dalahäst is afgebeeld. Ook gebruikten ze de houten Dalahäst om hun voedsel en onderdak onderweg mee te betalen. Zo werd Dalahäst beroemd.

Weetje 3: In 1922 begint Grannas Anders Olsson in Nusnäs zijn bedrijf in de bakkerij van zijn ouders. Hij maakt Dalahäst en zijn jongere broers helpen hem daarbij. Tot in 1928. In dat jaar gaan Nils en Jannes Olsson voor zichzelf verder.

Ondanks het feit dat ze elkaars concurrent zijn, staan de familiebedrijven van Grannas A Olsson Hemslöjd en Nils Olsson Hemslöjd, naast elkaar in Nusnäs en maken ze allebei Dalahäst.

Weetje 4: Dalahäst worden helemaal met de hand gemaakt. Weliswaar tegenwoordig deels met een zaagtafel en lintzaag, maar heel veel is nog puur handwerk. De vorm van het paard wordt op een plank gestempeld en de contouren worden met een lintzaag uitgezaagd. Daarna worden, ook met een lintzaag, de fijnere contouren gezaagd. Met een mes wordt de vorm handmatig verder bijgewerkt. Daarna wordt het paard in een bad verf gedompeld en na droging gepolijst. Dan gaat het paard weer kopje onder, maar nu in een kleurlak. Op die kleurlak wordt met de hand een patroon geschilderd. Als laatste gaat het paard nóg een keer kopje onder in een vernisbad. Iedere Dalahäst is dus uniek. Niet alleen zijn vorm, maar ook zijn tekening. De initialen van de schilder staan op de buik. En het beest is er in allerlei maten: van inieminie klein tot megagroot. Ze zijn allemaal ook behoorlijk aan de prijs, en die heeeeele kleintjes zijn in verhouding helemáál poepduur. Maar wat wil je ook met van dat priegelwerk… Ook worden er meer kleuren dan alleen het tomatenrood gebruikt. Het grootste houten exemplaar staat hier in Mora. Daar rijden we vanavond nog ff naartoe natuurlijk.